1972 Kanlı Pazar Olayı ve Bloody Sunday

             Kanlı pazar ya da Bogside Katliamı 30 Ocak 1972'de ismini aldığı bir pazar günü gerçekleşti.Olay,Kuzey İrlanda'nın Dery kentinin Bogside bölgesinde,26 sivil hakları savunucusunun Britanyalı askerler tarafından vurulması olayıdır.Aralarında 7 gencinde bulunduğu 13 kişi olay yerinde veya hemen ardından yaşamını yitirdi.Bu yasadışı gösteriyi kanlı bir şekilde bastırılması tarih sayfalarında ''Bloody Sunday '' olarak yerini aldı.

          Zaman yolculuğumuza kaldığımız yerden devam ediyoruz.Bugünkü rotamız Kuzeybatı Avrupa.Büyük Britanya adasındaki ülkelerinden İrlanda'dayız.Daha önceki yazılarımızda da oldukça yer buldu İrlanda tarihi.Ira Terör Örgütü ve İrlanda Özgürlük savaşını işlemiştik.Yazılarda beyazperdeye uyarlanan filmleride analiz etmiştik.20.yy İrlanda tarihide tıpkı bizim tarihimiz gibi sürekli iç karışıklıklar,talihsiz olaylar ile dolu.Bu kez 1972 yılındayız.Dünya tarihinde kara bir leke olarak kalan Kanlı Pazar olayına göz atacağız.Paul Greengrass'ın yapımını üstlendiği ve harika bir biyografi filminin çıktığı ismini de olaydan aldığı filmi analiz edeceğiz.Sizde hazırsanız tarihin kanlı sayfalarına doğru gidelim...

           Kuzey İrlanda İnsan Hakları Derneği'nin(NICRA) çağrısıyla,bir süre önce gerçekleşen haksız tutuklamalara karşı protesto düzenlenmesi kararı alınmıştı.Buna karşılık Britanya Hükümeti bu eylemi yasadışı ilan etti ve sokağa çıkma yasağı ilan etti.Sokağa çıkma yasağı ordu ile fiili olarak ilan edildi.Gerçekleşecek olan gösteride içlerinde provakatörler olacağı duyumu,hükümeti bu karara itmesinde büyük rol oynadığı söylendi.Bu gerçek miydi yoksa klişe miydi ?

          Bu karar halk içinde büyük tepkilere yol açtı.Bu yasaklamaya ve sokağa çıkma yasağına tepki olarak sivil toplum örgütleri,demokratik örgütler eylemlerin anayasal olduğunu ve yasaklanmayacağını açıkladılar.İrlanda siyaseti tekrardan karışmaya başladı.Barışcıl mücadele yanlıları hükümete ''Eylemin barışcıl bir şekilde gerçekleşeceğine ve olası müdahalenin olumsuz sonuçlara yol açıcağını'' söylediler.Eylemcilerin engellenmemesinin daha iyi olacağını belirttiler.

       Silahlı mücadele yanlıları İrlanda siyasetinde'de yer alan bir kesimdir.Bu kesimin yaptığı açıklama,IRA'nın yaptığı açıklama ile örtüşüyordu.''Ordu açık bir şiddet ortamı yaratıyor''..

      Barış yanlısı kişilerin rüya içinde olduklarını ve olası bir katliamın yakın olduğunu apaçık beyan ettiler.30 Ocak pazar günü geldiğinde,sokaklarda beklenenden daha fazla kişi vardı.Yürüyüşün yasaklanmasına tepki olarak onbinlerce İrlandalı sokağa döküldü.Kuzey İrlanda üzerindeki baskıyı,sokakdaki olağanüstü haller ve en önemlisi ise tutuklamalara karşı yürüyeceklerdi.Ordu ise ödevine çok iyi çalışmıştı.Tüm yolları kesmiş,halka önceden nerede ve nasıl saldıracağını planlamışlardı.Saldırının planlanacağı yere de halkı çekmeye yavaş yavaş başlamışlardı.

        Ira milisleride gösteride yer almıştı.Kısıtlı sayıda savunma güçleri ve tehçizatları yüzünden gösterilerin gerisinde kaldılar.Onlarca kişinin ve yaralanmasına engel olamadılar.26 silahsız sivil haklar protestocusu vurulmuştu.Asker şuursuz bir şekilde ateş ediyordu.13 erkek olay esnasında ve hemen sonra yaşamını yitirdi.Bir kişi ise kaldırıldığı hastanede 4 ay sonra öldü.Diğer 12 kişi ise yaralanmıştı.Yaralanan protestocuların ikisi askeri aracın üstüne sürülmesi yüzünden yaralanmıştı.Diğer 5 yaralanan kişi ise arkalarından vurulmuştu.

        Katliama katılan askerler Paraşüt Alayı Birinci Tabur üyeleriydi.

                  Gösteride yaşamını yitiren kişiler;

         Katliam sonrası sanki önceden hazırlanmış açıklamalar basın yoluyla kamuoyuna sunuldu.Açıklamalarda yaralama ve öldürme kastıyla askerlere saldırıldığı ve ordunu asayişi sağlamak için gerekli müdahalelerin yapıldığı açıklandı.Oldukça komik bir açıklamaydı.Ortaya çıkan belgelerde,kendilerine istihbarat olarak sunulan kişileri öldürülmesi ve sık ateş edilerek halk üzerinde korku etki yaratması emri alınmıştı.Öldürülen kişilerin üzerinde silah yada karşı tarafın canını kastedecek yaralama araçları çıkmamıştı.

    İngiliz Paraşüt Birlikleri her ne kadar ilk ateşin barikatlardan geldiğini iddaa etse de yaralanan hiçbir İngiliz askeri olmamıştır.Operasyonu düzenleyen komutan ve kadrosu,Kraliçe tarafından onurlandırılmıştır.

    Olay sonrasında Britanya Hükümeti iki ayrı soruşturma açtı.Widgery Tribünali,İngiliz Hükümeti ve askerleri temize çıkardı.Askerlerin silahlı tepkilerinin sınırda olduğunu açıklaması,tüm oteriteler tarafından olayın örtbas edildiği söylendi.Saville soruşturması ile olayın yeniden incelenmesi istendi.1998 yılında başladı ve 2010 yılında son buldu.Raporda vurulan bütün kişilerin silahsız olduğu ve cinayetlerin haksız olduğu iddaa edildi.Raporun yayınlanmasının ardından David Cameron özür diledi.

       Kuzey İrlanda Sorunu yada The Troubles döneminde gerçekleşen bu olay en kanlı ve en önemli olaylar arasında girmişti.

                 Yapım: İrlanda/İngiltere/2002
                 Vizyon Tarihi : 18 Ekim 2002
                 Süre : 1 Saat 47 Dakika
                 Konu :Tarih,Dram,Savaş
           
                 Bütçe : 2 Milyon Dolar
                 Hasılat : 485 Bin Dolar

                 Oyuncular: James Nesbitt,Nicholas Farrell,Allan Gildea,Kathy Keira Clark,Tim Pigott-Smith
                Senaryo :Paul Greengrass
                Müzik :Dominic Muldowney
                Kurgu : Claire Douglas
                Yönetmen: Paul Greengrass

        Film,yürüyüşü,öncesini ve sonrasını ele alıyor.Yürüyüş öncesi sivil örgütlerin ve ordunun düzenledikleri basın toplantısı ile film başlıyor.Mitingi düzenleyen Parlamenter Dr.Ivan Cooper,barış içinde bir yürüyüş olacağını belirtiyor.Ordunun gözünden ise;komandoların kente gelişi ve olabildiğince kişileri gözaltına alınması emrini görüyoruz.


     1972 Pazar günü gerçekleşecek İnsan Hakları Hareketi,Ivan Cooper öncülüğünde gerçekleşir.Cooper,barış yanlısıdır.Herkes ile iyi ilişkiler kurmuştur.İngiltereye karşı nefret besleyen gençleri filmde sakinleştirdiğini görüyoruz.Ama topluluğa doğrultulan silah ile bu pek mümkün olmuyor.


       Film,1972 Pazar günü yürüyüşte gerçekleşen bütün olayları bütün çıplaklığıyla perdeye yansıtıyor.Tarihi gerçeklere ışık tutmasının yanında,izleyiciye de yorumlama fırsatı sunuyor.Belgesel vari anlatım tarzı ile diğer tarih filmlerinden sıyrılıyor.Filmin neredeyse tamamı elde taşılan kamera ile çekildiğini görüyoruz.Benim ise filmde en beğendiğim nokta;gerilim ve çatışma atmosferine izleyici tamamen kapılıyor.Çekim tekniklerinin son derece başarılı olması ve belgesel tadındaki akışı izleyiciyi Kuzey İrlanda'nın bir parçası haline getiriyor...

         Yönetmen Paul Greengras'ın ortaya koyduğu başarılı performans takdir edilmeyecek gibi değil.Dikkatleri üzerine çektiğinden dolayı Bourne üçlemesinin son iki filminin yönetmeni olarak karşımıza çıktı.Ayrıca 2013 yapımı Tom Hanks'ın başrolde oynadığı Kaptan Philips filminin yönetmenidir.Hareketli kamera ile yapılan çekimlerde oldukça başarılı olduğunu düşünüyorum.Bu filmde ve özellikle Bourne serisinde kanıtladı.İrlanda ve İngiltere arasındaki sorunu bu filmde tarafsız bir şekilde ele alması takdiri toplamıştır.

     Teknik anlamda iyi çekilmiş ve iyi yönetilmiş bir film.Film boyunca iki ayrı hikaye akıyor.Bir yanda Kuzey İrlanda İnsan Hakları Haraketi diğer yanda ise İngiliz ordusu.İki zıt kutup arasındaki bu hikaye filmin bazı yerlerinde kesişiyor ve gerilim artıyor.

      Filmin amacı Kuzey İrlanda'da İngilizler tarafından yapılan katliamın gözler önüne serilmesidir.Film amacına ulaşmıştır.Yönetmen Greengrass'ın sanatçı yönünün devreye girmesi ile tarafsız bir tutum karşımıza çıkmıştır.Senaryonun kurgulanması ve çekim yöntemlerinin usta bir şekilde ele alınması filmin artı yönleri olarak karşımıza çıkıyor.

         Az ve öz nitelikte keskin konuşmalar film boyunca karşınızda olacak.Kostümlerin ve ışıksız bir kamera çekimleri ile 70'li yılların havasını hemen hissedeceksiniz.Dönemi çok iyi anlatan saç,makyaj ve kostümlerin başarılı olması filmin en önemli detaylarından.Filmde gerilim ve aksiyon dolu sahneler ve çatışma sahneleri mevcut.Özellikle çatışma sahnelerinin gerçekçi olması filme doğallık katıyor.Süresi ve özellikle James Nesbitt'in oyunculuğu ön planda.


      Bloody Sunday,sırtını gerçek olaylara yaslayıp gerisini oluruna bırakan filmlerden değil.Tarihte yerini almış gerçek bir olayın iç yüzünü önümüze seren etkileyici bir politik film.


     Yönetmen Greengrass'ın performansı,çekim teknikleri,dönemin havası,süresi ve oyunculukları ile adından söz ettiren bir film.Sundance film festivalinde seyirci ödülünü aldı.Fransa Hitchcock d'Or film ödülünü aldı.Berlin Film festivalinde adaylığı olan film,İngiliz Bağımsız film ödüllerinden En İyi Yönetmen ve En İyi Erkek oyuncu ödülünü aldı.


      Barışçıl bir gösterinin kanlı bir trajediye dönüşmesini yakından izlemek istiyorsanız filmi izlemeyi sakın unutmayın......





    İYİ SEYİRLER....